پرانتز
روی صندلی بنشین و جدی بگیر
لاله زارع
آﮔﺎﺗﺎ ﮐﺮﯾﺴـﺘﯽ، رﯾﻤﻮﻧﺪ ﭼﻨﺪﻟﺮ، ﭘﺎﺋﻮﻻ ﻫﺎوﮐﯿﻨﺰ، ﭼﺎﯾﻨﺎ ﻣﯿﻪوﯾﻞ ... ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮑﯽ دوﺑﺎر اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ را ﺷـﻨﯿﺪهاﯾﻢ اﻣﺎ ﺷـﻬﺮت ﻋﺎلم‌گیر اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ اﺟﺎزه داده ﻣﺎ در ﻓﺎﺻﻠﻪای ﺑﻌﯿﺪ و ﯾﺎ در زﻣﺎﻧﻪای دورﺗﺮ از آنﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن درﺑﺎرهﺷـﺎن ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت آنﻫﺎ در ﺧﻠﻖ آﺛﺎر ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر رﺑﻂ ﻧﺪارد. ﭼﯿﺰی ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺮن ﭘﯿﺶ وﻗﺘﯽ ﺑﺎﺷﮕﺎه ﺟﻨﺎﯾﯽﻧﻮﯾﺴﺎن در ﺑﺮﯾﺘـﺎﻧﯿـﺎ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷـﺪ ﺑﺎور اﮐﺜﺮﯾـﺖ ﻃﺒﻘـﻪی ﻧﺨﺒـﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻫﻨﺮ و ادﺑﯿـﺎت نباید در ﺧـﺪﻣـﺖ ﻋﺎﻣﻪی ﻣﺮدم ﺑﺎﺷـﺪ. ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاری ﺑﺮای رواﯾﺖ زﻧﺪﮔﯽﺷـﺎن. اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﺘﻔﻖاﻟﻘﻮل و در ﺗﺼــﻤﯿﻤﯽ ﻧﺎﻧﻮﺷــﺘـﻪ ﻧﺎم ادﺑﯿـﺎت ﻋـﺎﻣـﻪﭘﺴــﻨـﺪ را اﺑﺪاع ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ادﺑﯿـﺎت واﻻ ﮐـﻪ ﻣﺨﺼـﻮص ﻃﺒﻘﻪي روﺷـﻨﻔﮑﺮ و ﺻـﺎﺣﺐ اﯾﺪهﻫﺎي ﻋﻤﯿﻖ اﺳـﺖ و آﺛﺎر ژاﻧﺮی ﻣﺮزی روﺷـﻦ رﺳـﻢ ﮐﻨﻨـﺪ. ﭼﻮن اﯾﻤـﺎن داﺷــﺘﻨـﺪ رواﯾﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎﻣﻪی ﻣﺮدم ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺳــﺮﮔﺮم ﮐﺮدن ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﺼﺮف ﺷﺪن و ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدن. اﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه در 1960 ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﺗﻤﺎم ارﮐﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻏﺮﺑﯽ را در ﻧﻮردﯾﺪ، ﻧﺨﺒﮕـﺎن درﯾـﺎﻓﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻻزم اﺳــﺖ ﻧﮕـﺎه ﺧﻮد ﺑـﻪ ﻋـﺎﻣـﻪی ﻣﺮدم را ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮدهای ﺑﯽﺷــﮑـﻞ و ﻓﺎﻗﺪ ﻧﯿﺮوی ﺷـﮑﻞدﻫﻨﺪه واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﻨﻨﺪ. ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﻨﺎر ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﺳـﻮءﺗﻔﺎﻫﻢﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ژاﻧﺮ را دﯾﮕﺮ ﻇﺮﻓﯽ ﺻــﻠـﺐ ﺑﺎ ﻣﻮاد اوﻟﯿـﻪای ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﯿﻨﻨـﺪ. ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻠﻖ داﺳﺘﺎنﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﯽآﯾﺪ .
اﻣﺎ آﯾﺎ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮ از ﺑﺮﻃﺮف ﺷـﺪن ﺳـﻮءﺗﻔﺎﻫﻢﻫﺎ ﻣﺸـﻌﻮف ﺷـﺪﻧﺪ؟ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ادﺑﯿﺎت ژاﻧﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮی ﺧﯿﻠﯽ ﭘﯿﺶﺗﺮ از اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ژاﻧﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻼن و ادﺑﯿﺎت ژاﻧﺮی در ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺧﺮدﺗﺮ، ﻣﻮﺟﻮدی ﭘﻮﯾﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ از واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﻫﻢ ﺑﺮ آن اﺛﺮی ﻋﻤﯿﻖ ﻣﯽﮔـﺬارد و ﺷــﮑـﻞ دادن ﺑـﻪ واﻗﻌﯿـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ در اﺧﺘﯿـﺎر ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺴــﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻪی ﻣﺮدم ﻧﻘﺸـﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ در آن دارﻧﺪ.
ردﭘﺎی دﮔﺮدﯾﺴـﯽ ﺟـﺎﻣﻌـﻪ را ﻣﯽﺗﻮان در آﺛـﺎر ژاﻧﺮی ﺑـﻪ وﺿــﻮح دﯾﺪ. آﺛـﺎر ﺟﻨـﺎﯾﯽ در ﻫﺮ ﺑﺎزه‌ی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ درﮐﯽ درﺳـﺖ از زﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ درک ﺧﻠﻖ ﻣﺪاوم زﯾﺮژاﻧﺮهای ﺗﺎزه ﺑﻮده. در واﻗﻊ آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎی 1960 رخ داد ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ آﺛﺎر ژاﻧﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﮕﺎه اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ آﺛﺎر ﺑﻮد.
در اﯾﺮان اﻣﺎ اﯾﻦ درک اﺷــﺘﺒـﺎه ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ رﻓﻊ ﻧﺸــﺪه ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺳــﻌﯽ دارد آن ﻧﮕـﺎه ﮐﻬﻨﻪ و ﻣﺮزﺑﻨﺪیﺷــﺪه را ﺑﻪ ﻧﻮﯾﺴــﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ. ﺧﺎﻃﺮه ﻣﻦ از ﺳــﻠﺴــﻠﻪ ﻣﺼــﺎﺣﺒﻪﻫﺎی ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن، روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻣﻨﺘﻘﺪان اﯾﺮاﻧﯽ درﺑﺎره آﺛﺎر ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺗﺎﻟﯿﻔﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ اﺳـﺖ: ﺟﺪی ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ و ﺗﻤﺴـﺨﺮ. اﮔﺮﭼﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻧﻘﺎدان دﯾﺮوز را در ﺻـﻒ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷـﺖ ﻫﺸـﺖ ﺳـﺎل از ﭼﺎپ اوﻟﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ژاﻧﺮ در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻧﺸـﺮ ﻗﻘﻨﻮس اﯾﻦ ﻧﮕﺎه آﻓﺖزا ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﺑﻌﺎد ﺗﺎزهای ﯾﺎﻓﺘﻪ.
ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ روﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ را ﺳـﺎلﻫﺎﺳـﺖ دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﮔﺎم اول ﻫﻤﻪﭼﯿﺰ ﻧﺎدﯾﺪهﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺣﺎﻻ ﺷـﺎﻫﺪ ﺣﻀـﻮر ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻫﺴـﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻢ دوﺳـﺖ دارﻧﺪ از اﻧﺒﻮه ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﻧﮕﺮان ﻗﻀـﺎوت آﺛﺎرﺷـﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﻪﭘﺴـﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. آنﻫﺎ اﻣﯿﺪوارﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷـﺎﯾﺴـﺘﻪ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ آﮔﺎﺗﺎ ﮐﺮﯾﺴـﺘﯽ ﯾﺎ رﯾﻤﻮﻧﺪ ﭼﻨﺪﻟﺮ ﯾﺎ اﺳﺘﻔﻦ ﮐﯿﻨﮓ ﺑﺮﺳﻨﺪ اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﯿﺮو ﻣﮑﺘﺒﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ادﺑﯿﺎت را در اﯾﺮان ﻫﻤﮕـﺎم ﺑـﺎ ﺟﻤﻬﻮری اﺳــﻼﻣﯽ ﻣﻨﮑﻮب ﮐﺮده. آنﻫـﺎ روﮔﺮدان از ﻧﮕـﺎه و درک زﻧـﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن دﺳـﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن اﺳـﻄﻮرهﻫﺎ و ﻓﺮمﻫﺎی رواﯾﯽ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺼـﻪ ﺗﻨﮑﯽ را رواﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ رﻧﮓ و ﻋﻄﺮ ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪارد.
ﻣﺸـﺨﺼـﺎ از رﻧﮓ و ﻋﻄﺮ ﺣﺮف زدم ﭼﻮن آﺛﺎرﺷـﺎن ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻫﻨﻮز درک ﻧﮑﺮده‌اﻧﺪ آﻧﭽﻪ از آن ﺑـﻪ ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﻠﯿﺸــﻪﻫـﺎی ژاﻧﺮی ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ دﻗﯿﻘـﺎً ﺣـﺎﺻــﻞ ﻧﮕـﺎه ﻣﻮﺷــﮑـﺎﻓﺎﻧـﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ژاﻧﺮ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ و ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪام در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ. اﮔﺮ ﻫﺮﮐﻮل ﭘﻮآروی ﺻـﺎﺣﺐ اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﻼﻣﻨﺎزع ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﻤﺎﯾﯽ ﺷـﺪ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﺼـﺮ آﮔﺎﺗﺎ ﮐﺮﯾﺴـﺘﯽ ﻋﻠﻢ و ﻣﻨﻄﻖ واﻗﻌﯿﺘﯽ ﻣﺴـﻠﻢ در ﺟﻬﺎن ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ اﯾﻤﺎن داﺷـﺘﻨﺪ ﻣﺸـﮑﻼت ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺣﻞﺷـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ ﭘﺲ در داﺳـﺘﺎنﻫﺎی ﮐﺮﯾﺴــﺘﯽ ﮐﺎرآﮔﺎه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه داﻧﺶ و ﺧﺮد، ﻧﻘﺶ ﻗﻬﺮﻣﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮد و داﺳــﺘﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ رواﯾﺖ ﺷـﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ را ﺷـﺒﯿﻪ ﭘﺎزﻟﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﮔﺮ ﺗﻮﻣﺎس ﻫﺮﯾﺲ ﺷـﺎﻫﮑﺎری ﭼﻮن ﺳـﮑﻮت ﺑﺮهﻫﺎ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ او ﺑﻪ درﺳـﺘﯽ درک ﮐﺮده ﺑﻮد زﻣـﺎﻧـﻪاش واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑـﻪ ﻧﺎم روان اﻧﺴــﺎن را ﻣﺤﻮر ﺗﻮﺿــﯿﺢ آدﻣﯿﺰاد و ﮐﺸــﻒ ﻧﺎﻫﻨﺠـﺎریﻫﺎی او ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻋﻠﻢ رواﻧﺸـﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻗﺪرﺗﯽ ﭼﻮن داﻧﺸـﮕﺎه و رﺳـﺎﻧﻪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪهای ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﺗﻞ زﻧﺠﯿﺮهای، ﺳﻠﺒﺮﯾﺘﯽ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ.
اﻣﺎ در آﺛﺎر ﺟﻨﺎﯾﯽ اﯾﺮاﻧﯽ روﮔﺮداﻧﯽ ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ از واﻗﻌﯿﺎت ﺑﻪ وﺿـﻮح دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد. ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ اﯾﻦ روﮔﺮداﻧﯽ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد ﮐـﻪ ﻣﺒـﺎدا ﻣﻦ را ﻧـﻪ ﻋﻀــﻮ ﺑﺎﺷــﮕـﺎه ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن واﻻ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهای ژاﻧﺮی ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻨﺪ و ای ﮐﺎش اﯾﻦ دوﺳـﺘﺎن درﻧﻈﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﺠﻤﻊ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪﮔﺎن ژاﻧﺮ ﺟﻬﺎن ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﭼﻮن اوﻣﺒﺮﺗﻮ اﮐﻮ را ﻫﻢ در ﺧﻮد دارد. در ﻫﺮﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪه ﺷـﺎﻫﺪ ﺧﻠﻖ آﺛﺎری ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐﻪ در آن ﭼﺎﻟﺶﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺳـﯿﺎﺳـﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻪ در ﻣﺨﺘﺼﺎت اﯾﺮان اﻣﺮوز ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد دو ﻋﻀﻮ دونﭘﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿﺎی ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎی ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎراﻧﻪ درون آن ﻧﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﺷﮕﺮف ﻧﺌﻮﻧﻮآر ﮐﻪ در ﻇﺮف ﻣﻠﻮدراﻣﯽ ﺳﺎده‌اﻧﮕﺎراﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ ﺿـﻌﻒ آﺛﺎر ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳـﺎده‌اﻧﮕﺎری ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در درک ﯾﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ واﻗﻌﯿﺎت اﻣﺮوز اﯾﺮان رﯾﺸــﻪ دارد. در ﺑﺮﺧﯽ آﺛـﺎر ﻓﻀــﺎﻫـﺎی ﺑﻮﻣﯽ ﺑـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷــﻮﻧﺪ اﻣـﺎ ﭘﺎی ﻣﻌﻤـﺎﻫـﺎیﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن ﻣﯽآﯾـﺪ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﻫﻤـﻪ ﺗﺒﻬﮑـﺎر، ﺑـﺪﻃﯿﻨـﺖ و ﺗﺎ ﺣـﺪ زﯾـﺎدي اﺣﻤﻖ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﮕﺎه ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪهای ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻦ داﺳـﺘﺎن ژاﻧﺮی اﺳـﺖ ﻫﻤﺴـﻮ ﺑﺎ رواﯾـﺖﻫـﺎی ﻏـﺎﻟﺒﯽ اﺳــﺖ ﮐـﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻋـﺎﻣـﻪ ﻣﺮدم ﻣﺒﺘـﺬل و ﻧﺎداﻧﻨـﺪ. ﭘﻠﯿﺲﻫـﺎ ﻣـﺎﮐـﺖﻫـﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻧﮕﺸـﺘﺮﻫﺎی ﻋﻘﯿﻖ و رﯾﺶ و ﭘﺸـﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳـﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﻇﺮ دﺳـﯿﺴـﻪﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎرﮔﻮﻧﻪ ﺟـﺎﻣﻌـﻪ ﺑﺎﺷــﻨـﺪ. آﯾـﺎ در واﻗﻌﯿـﺖ ﻫﻢ ﻫﻤـﻪی ﻣـﺎﺟﺮا اﯾﻦ اﺳــﺖ؟ ﻃﺒﻖ آﺧﺮﯾﻦ آﻣـﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎی ﻗﺘﻞ در اﯾﺮان، ﻫﺮ ﺳـﺎل ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﺻـﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ، ﺳـﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از آنﻫﺎ ﺣﻞ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ. اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺗﻠﻨﺪ و ﭘﻠﯿﺲ ﺟﻨﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺣﺪ اﺣﻤﻖ و ﻋﺎﺟﺰ، ﭘﺲ ﭼﺮا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺎ از زﻧﺪﮔﯽ ﭼﯿﺰی ﺷﺒﯿﻪ ﻓﯿﻠﻢ ﺷﻬﺮﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؟
ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺿـﻌﻒﻫﺎی ﻣﻬﻢ آﺛﺎر ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﮑﺮدن درﺑﺎره واﻗﻌﯿﺎت اﺳـﺖ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ ﻣﻨﮑﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺴـﺘﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺸـﻮر و ﺑﺎ ﺟﻮ اﻣﻨﯿﺘﯽ آن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﻠﻮل ﺑﻪ ﺳـﻠﻮل ﻣﺎ ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ، ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎره ﭘﺮوﻧﺪه ﯾﮏ ﻗﺘﻞ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﭘﻠﯿﺲ واﻗﻌﯽ اﺻﻼً ﮐﺎر راﺣﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﻣـﺎ ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻣﺴــﺎﻟـﻪ ﺑﺎور دارم ﮐـﻪ ﻣﺴــﯿﺮ ﺣـﻞ ﭘﺮوﻧﺪه ﯾـﮏ ﻗﺘـﻞ ﻓﺎرغ از دﻻﻟـﺖﻫـﺎی ﻓﻠﺴــﻔﯽ ﯾـﺎ رواﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﯽ آن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺎﺷـﺪ. ﭼﻄﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ ﭘﺮوﻧﺪه ﻗﺘﻠﯽ را در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﺴﭙﺎرد اﻣﺎ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻟﻖ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻧﺪاﻧﺪ ﺑﺮای ﺣﻞ ﯾﮏ ﭘﺮوﻧﺪه واﻗﻌﯽ ﺣﺪاﻗﻞ در ﮐﻼنﺷـﻬﺮﻫﺎ ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷـﺪهای وﺟﻮد دارد و ﻣﺴـﺌﻮل ﺣـﻞ ﯾـﮏ ﻗﺘـﻞ ﺳــﯿـﺎﺳــﯽ زﻧﺠﯿﺮهای ﻧـﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﮐﻼﻧﺘﺮی و رﯾﯿﺲ آن ﮐـﻪ ﮐﺎرآﮔﺎﻫـﺎن داﯾﺮه ﻗﺘـﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﺨﺎﻃﺐ ادﺑﯿﺎت ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ ﯾﮑﯽ از ﺟﺰﺋﯽﻧﮕﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ژاﻧﺮی‌اﻧﺪ. آنﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺮار ﻧﯿﺴـﺖ داﺳـﺘﺎنﻫﺎی ﻣﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ. آنﻫﺎ دﻧﺒﺎلﮐﻨﻨﺪه ﺟﻨﺎﯾﺎت واﻗﻌﯽ ﻫﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و وﻗﺘﯽ آﺛﺎر ﻣﺎ را در ﮐﻔﻪ ﺗﺮازو ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت ﺣﻖ دارﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻬﻞاﻧﮕﺎریﻫﺎ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺟﺪی ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ. در اﯾﻦ آﺛﺎر ﻣﺎ ﺷــﺎﻫﺪ ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴــﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ دﻻﻟﺖ ﺑﯿﺮوﻧﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺪارﻧﺪ. ﻗﺘﻞ در داﺳـﺘﺎنﻫﺎ در ﺣﺪاﻗﻞﺗﺮﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺷـﺒﯿﻪ رﻣﺎنﻫﺎی ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﮐﺎرآﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎ داﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ. ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻬﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﻧﻘﺐ زدن ﺑﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯿﺪه اﻗﺘﺼـﺎدی و اﺧﻼﻗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﺷـﺒﯿﻪ ﻧﻮآرﻫﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ روزﻧﻪای ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎی ﺗﺎرﯾﮏ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎر و روان ﭘﯿﭽﯿﺪه‌اش ﺷـﺒﯿﻪ رﻣﺎنﻫﺎی رواﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﯽ ﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴــﺖ اﺛﺮی ﺑﺎﺷــﺪ ﺑﺮای ﭘﯽﺟﻮﯾﯽ ﯾﮏ ﺟﻨـﺎﯾﺖ در ﺳــﺎﺧﺘـﺎر ﻧﻈـﺎمﯾﺎﻓﺘﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷــﺒﯿﻪ رﻣﺎنﻫﺎی ﭘﻠﯿﺴــﯽ. اﻣﺎ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﻧﯿﺴــﺖ و ﭼﻮن ﻫﯿﭻﮐﺪام ﻧﯿﺴــﺖ ﭘﺲ ﺳــﺎﺧﺘﺎر ﻃﺮح ﻣﻌﻤﺎ، ﮔﺮهاﻓﮑﻨﯽ و ﮔﺮهﮔﺸﺎﯾﯽ در آنﻫﺎ ﻣﻠﻐﻤﻪای آﺷﻔﺘﻪ از اﻧﻮاع زﯾﺮژاﻧﺮﻫﺎی ﺟﻨﺎﯾﯽﺳﺖ.
رﻣﺎنﻫﺎ ﺳـﻌﯽ ﮐﺮده‌اﻧﺪ ﺳـﻪ ﻋﻨﺼـﺮ اﺻـﻠﯽ ژاﻧﺮ ﺟﻨﺎﯾﯽ را در اﯾﻦ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻌﯿﻮب ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﺟﻨـﺎﯾﺘﮑـﺎرﻫـﺎ ﻧـﻪ ﻓﺮاﻧﮑﺸــﺘـﺎﯾﻦ ﻫﺴــﺘﻨـﺪ، ﻧـﻪ ﻫـﺎﻧﯿﺒـﺎل ﻟﮑﺘﺮ و ﻧـﻪ آدمﻫـﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ آنﻃﻮر ﮐـﻪ در رﻣﺎنﻫﺎی ﺳــﯿﻤﻨﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ. ﻗﺮﺑﺎﻧﯽﻫﺎ ﻧﻪ ﺟﺴــﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﯽﺻــﺪا ﻫﺴــﺘﻨﺪ، ﻧﻪ ﮐﺸــﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﻧﺸـﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ رﯾﺨﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻧﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷـﺪن ﺧﻮد ﺑﻮده‌اﻧﺪ. ﮐﺎرآﮔﺎﻫﺎن ﻧﻪ ﺷـﺨﺼـﯿﺖﻫﺎی ﺻـﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ ﺳـﻠﯿﻢ و ﻗﻮه ﻣﻨﻄﻖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ، ﻧﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺷـﺨﺼـﯽ را ﭘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧـﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﻠﯿﺲﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ در ﺟـﺪال ﺑﺎ ﺳــﺎﺧﺘـﺎر ﻣﻌﯿﻮب ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ ﻗﺎﻧﻮن را ارج ﻧﻬﻨـﺪ. از اﯾﻦ روﺳــﺖ ﮐـﻪ دوراﻫﯽﻫـﺎ ﻧـﻪ اﺧﻼﻗﯽاﻧﺪ و ﻧـﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ و روشﻫـﺎی ﺣـﻞ ﻣﻌﻤـﺎ ﻧـﻪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ.
ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ادﺑﯿﺎت ژاﻧﺮی در اﯾﺮان، ﺑﯽاﻏﺮاق ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ادﺑﯿﺎت ﻫﺴــﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﺷـﺎﻫﺪ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﻧﺎﺷـﺮان ﺑﺰرگ و ﺗﺎزهﺗﺎﺳـﯿﺲ روی ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺛﺎر ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺟﻬﺎن ﻧﺒﻮدﯾﻢ و ﺳـﯿﻨﻤﺎ و ﺻـﻨﻌﺖ ﺳـﺮﯾﺎلﺳـﺎزی ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺑﺮای ﺳـﺎﺧﺖ اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ از آﺛﺎر در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ. اﻣﺎ راﺿــﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺳــﺨﺖﮔﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴــﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﯽﻫﯿﭻ واﻫﻤـﻪای از ﻗﻀــﺎوت ﻧﮕـﺎهﻫـﺎی ﮐﻬﻨـﻪ وارد اﯾﻦ ﻋﺮﺻــﻪ ﺷــﻮﯾﻢ و درک ﮐﻨﯿﻢ ﮐـﻪ ژاﻧﺮ ﻣﻮﺟﻮدی ﭘﻮﯾﺎ در ﮔﻬﻮاره‌ی زﻣﺎﻧﻪی ﺧﻮﯾﺶ اﺳـﺖ و از آن ﻣﻬﻢﺗﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﺑﺮای ﺑﺎﻟﯿﺪن ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﺎﻟﻘﯽ ﺳــﺨـﺖﮐﻮش دارد. ﺧـﺎﻟﻘﯽ ﮐـﻪ ﻣﯽداﻧﺪ آﻓﺮﯾـﺪن ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ اﻟﻬـﺎﻣﺎت ﮔﺴــﺴــﺘـﻪ از واﻗﻌﯿﺖ رﺑﻂ ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﺘﺼــﻞ اﺳــﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻖ را وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ روی ﺻــﻨﺪﻟﯽاش ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ و ﻫﺮ روز ﺑﻨﻮﯾﺴـﺪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ و ﻣﺴـﺘﻤﺮ. ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ ﻓﻘﻂ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ ﺣﺘﯽ اﺳـﺘﻔﻦ ﮐﯿﻨﮓ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻪی ﻫﻮش و ﻓﻬﻤﯽ ﮐﻪ داﺷـﺖ از ﻫﻤﯿﻦ راه ﺑﻪ ﻗﻠﻪ رﺳﯿﺪ.